Pranje i čišćenje prema svim relevantnim Rolls-Royce-ovim zahtjevima:

• Odmašćivanje parom u skladu sa RPS 128
• Odmašćivanje pomoću tečnosti u skladu sa RPS 313

Oprema za suvo pjeskiranje i tretman staklenim kuglicama

Uklanjanje oštećenja koja su nastala korozijom i erozijom sa površine dijelova koji su napravljeni od lakih metala; uklanjanje silikonske gume sa lopatica kompresora statora i lopatica rotora; uklanjanje ROCKHARD laka i anodne prevlake sa legura aluminijuma.

Čišćenje i pripremanje površina dijelova koji se podvrgavaju nanošenju prevlaka plazmom.

Abrazivi: prirodni korund (AL₂O₃) i elektro-korund (granulacije: 30/40, 60/80, 120/220 i 320/400 mesh-a), staklene kuglice (40 to 80 µm), kvarc (SiO₂), SiC, dijamant.

U okviru NDT metoda imamo:

- ispitivanja tečnim penetrantima

- ispitivanje magnetnim fluksom

- ispitivanje ultrazvukom

- rendgentsko ispitivanje, radiografija

ISPITIVANJA TEČNIM PENETRANTIMA

Ispitivanja tečnim penetrantima vrše se na linijama za ispitivanje proizvođača Magnafluks. Liniju za ispitivanje čine:

• kada za penetrant,
• postolje za cijeđenje,
• kada za emulgator,
• kada za ispiranje,
• komora za sušenje,
• komora za razvijanje,
• komora za ispitivanje pod UV svjetlošću.

Dijelovi na ispitivanje dolaze prethodno očišćeni i odmašćeni. Ispitivanja tečnim penetrantima izvodi se uskladu sa uputstvima za ispitivanje i u skladu sa standardom. Za dnevnu provjeru osjetljivosti ispitivanja tečnim penetrantima koriste se referentni uzorci sa hromiranom površinom.
U procesu ispitivanja primjenjuju se sljedeća sredstva za ispitivanje :

a) Fluorescentni penetranti:

- vodom perivi fluorescentni penetrant visoke osjetljivosti (penetrant, odstranjivač - voda, razvijač);

Prema potrebi, dijelovi se nakon čišćenja i odmašćivanja zagrijavaju u specijalnim pećima neposredno prije ispitivanja. Navedenim penetrantom ispituju se rotorske i statorske lopatice kompresora i turbina, diskovi gasoturbinskih motora, zupčanici za prenos snage i sl.

- emulgatorom odstranjivi fluorescentni penetrant visoke osjetljivosti (penetrant, odstranjivač, razvijač)

Ovim penetrantom ispituju se rotorske i statorske lopatice kompresora i turbina, vratila, diskovi, kućišta i cijevni vodovi gasoturbinskih motora

b) Obojeni penetranti

- obojeni penetrant odstranjiv otapalom visoke osetljivosti (penetrant, odstranjivač, razvijač)

Navedenim penetrantom ispituju se vratila, diskovi, cijevni vodovi gasoturbinskih motora, zupčanici i sl. Takođe, ovaj penetrant se koristi za lokalna ispitivanja delova većih gabarita i ispitivanja zavarenih spojeva. Uređaj je mobilnog tipa.

Prema potrebi mogu se koristiti i sredstva drugog nivoa osjetljivosti u skladu sa zahtjevima tehnologije ispitivanja i u skladu sa odgovarajućim standardima. Kontrolne provjere funkcionalnosti opreme i održavanje procesa u ”ORAO” a.d. izvodi Radna jedinica Laboratorije. Provjere se izvode prema uputstvima za kontrolu procesa ispitivanja prema odgovarajućim standardima i podrazumijevaju:

• kontrolu intenziteta fluorescencije penetranta,
• kontrolu emulgatora,
• kontrolu razvijača,
• kontrolu intenziteta UV lampe,
• kontrolu ambijentalne svetlosti,
• etaloniranje svih mijernih instrumenta na liniji za ispitivanje.

ISPITIVANJE MAGNETNIM FLUKSOM

Za ispitivanje magnetnim fluksom koristi se oprema Magnafluks Interlock System 883 koji se sastoji od :

• CCH 10 uređaja za napajanje strujom od 10000A.
• H 720 uređaja za namagnetisanje,
• HWSL spiralnog kalema za namagnetisanje,
• MV 3 uređaja za namagnetisanje,
• SB 1619 uređaja za razmagnetisanje.

Struje namagnetisanja radnog komada su do 6000A, dok je sam postupak ispitivanja mokri.

Uređaj za namagnetisanje H 720 namijenjen je za pregled mokrim metodama, s tim da obezbjeđuje nizak napon, visoku amperažu ispravljene istosmjerne struje, maksimalnog izlaza 6000A. Magnetisanje se izvodi propuštanjem struje kroz dio ili šipku za kružno magnetisanje ili stezanjem dijela između pokretnog i nepokretnog stezača za longitudinalno magnetisanje.

Uređaj za namagnetisanje MV 3 je specijalno namijenjen za otkrivanje površinskih i podpovršinskih prskotina u feromagnetičnom materijalu mašinski obrađenih dijelova, otkivaka, odlivaka i tome slično.

Postupak se sastoji od:

a) propuštanja jake naizmjenične struje kroz dio ili šipku na koju su postavljeni dijelovi u nizu čime se postiže kružno magnetno polje,
b) stezanja dijela između dva kontakta i pobude dva kalema jakom istosmjernom strujom sa ciljem postizanja longitudinalonog magnetnog polja.

Uređaj HWSL sastoji se od spiralnog kalema i navojne šipke. Osnovne karakteristike uređaja su - polutalasna struja jačine 4000A, naizmjenična struja 4000A.
Ispitivanja se izvode u skladu sa standardom RPS 700. U toku procesa ispitivanja koriste se: indikator polja Berthold, test blok za osetljivost MTU N03, mjerač jačine magnetnog polja. Svakodnevno se vrši provjera koncentracije magnetnih čestica i provjera ispitnog sistema pomoću prstenova u skladu sa AMS 2641.
Sektor laboratorija ORAO A.D. izvodi i ostale provjere ispravnosti sistema:

• provjera UV lampe,
• provjera ambijetalnog svjetla,
• provjera intenziteta bijelog svjetla,
• kontaminacije magnetne suspenzije,
• etaloniranje mjernih instrumenta.

Prema uputstvu za kontrolu procesa ispitivanja i u skladu sa standardom RPS 700.

ISPITIVANJE ULTRAZVUKOM

Ispitivanja se izvode pomoću ultrazvučnog aparata USM 25S proizvođača Krautkramer. Za podešavanje mjernog područja koriste se referentni blokovi. Navedenom metodom uglavnom se ispituju pera, napadne i izlazne ivice lopatica rotora kompresora, uz korištenje radnih test blokova - lopatica sa vještačkim defektima. Ispitivanja se vrše površinskim sondama. Na ovom uređaju izvodi se i ispitivanje diskova prvog stepena rotora kompresora pomoću dvostruke specijalne sonde, s tim da se pri ispitivanju koriste radni test blokovi sa vještačkim i stvarnim defektima. Kontrolu procesa ispitivanja vrši Sektor Laboratorija ORAO A.D.

RENDGENSKO ISPITIVANJE, RADIOGRAFIJA

Na ovaj način ispituju se metalni dijelovi (prema standardu EN 444:2002) i zavareni spojevi (prema standardima EN 1435:2001, EN 1435:A1:2003 i EN 1435:A2:2004).

Regeneracija dijelova uključuje nanošenje sledećih prevlaka:

-  postupak "High velocity oxy-fuel" nanošenje prevlaka (HVOF)

- postupak nanošenje prevlaka metodom plazme (Plasma spraying)

- postupak nanošenje prevlaka plamenom (Flame spraying)

 POSTUPAK "High velocity oxy-fuel" NANOŠENJA PREVLAKA (HVOF)

HVOF proces efektivno koristi visoku kinetičku energiju i kontrolisano zagrijavanje praha (materijala prevlake ) za nanošenje gustih neporoznih prevlaka, dobro povezanih, sa ekstremno finom hrapavošću i malim zaostalim naponima. Proces koristi kiseonik  i širok spektar gorivnih gasova ( propan, propilen, hidrogen ili prirodan gas ) i vazduh, da bi proizveo visoko pritisni cilindrični plamen, koji obavija aksijalno ubrizgani prah materijala prevlake. Cilindrični plamen oblikuje mlaz praha, da bi se dobilo uniformno zagrijavanje i topljenje. Plamen i prah se ubrzavaju konvergentno-divergentnom mlaznicom do supersoničnih brzina. Brzine preko 2130 m/s pokreću čestice praha, koje se plastično deformišu i lijepe, pri udaru na uzorak. Rezultat velike kinetičke energije, koja se predaje česticama, su prevlake sa finom homogenom mikrostrukturom.

Primena HVOF postupka nanošenja prevlaka je u sledećim industrijama:

• Vazduhoplovna – turbine turbomlaznih motora, uležištenja, stajni trap, aktuatori i vođice zakrilaca.
• Energetska – industrijske gasne turbine, hidroelektrični klipovi, lopatice vodenih turbina, brizgaljke
    i lopatice gasnih turbina.
• Automobilska – viljuške menjača.
• Naftna – pumpe, zasun ventili, leptir ventili, izduvne cevi.
• Proizvodnja stakla – klipovi za livenje stakla.
• Ostale – zamena za hromiranje na mnogim delovima, poljoprivrednoj opremi, električnim
    motorima, zaštitne košuljice ...

UREĐAJ: SULZER METCO Diamond Jet^® 9MDE-DJ, hybrid 2600/2700.

Plazma prevlake

UREĐAJ ZA DEPOZICIJU PREVLAKA TERMALNIM RASPRŠIVANJEM

POSTUPAK NANOŠENJA PREVLAKE METODOM PLAZME (Plasma spraying)

Plazma postupak koristi električni luk istosmerne struje da bi generisao vreli mlaz jonizovanog plazma gasa, koji je izvor toplote za proces raspršavanja. Materijal prevlake u prahu se inertnim gasom unosi u mlaz plazme, gde se prevodi u stanje gasne plazme i velikom brzinom prenosi  na  tretirani deo. Postupkom nanošenja prevlaka mlazom plazme dobijaju se veoma kvalitetne prevlake, jer ovaj postupak koristi kombinaciju visokih temperatura, snažnog izvora energije, relativno inertnog medijuma i velikih brzina.

Prednosti ovog postupka nanošenja prevlaka su:

• Depozicija metala, karbida, ili bilo koje kombinacije ovih materijala;
• Mikrostruktura prevlake je sačinjena od finih, razbacanih, aksijalno orjentisanih grozdova;
• Mogućnost formiranja homogenih prevlaka konstantne debljine;
• Mogućnost brzog nanošenja prevlaka (>5 kg/sat).

Primena postupka nanošenja prevlaka mlazom plazme :

• Nanošenje volfram karbid/kobalt prevlaka na habajućim površinama zaptivnih labirintskih prstenova kompresora mlaznih motora, lopaticama rotora kompresora , cilindima, osovinicama itd;
• Nanošenje termalnih zaštitnih prevlaka (thermal barrier coatings, TBC) na bazi cirkonijuma na komorama za sagorijevanje i lopaticama rotora turbine;
• Nanošenje alminijum i hrom oksida na valjke za lasersko i dijamantsko graviranje;
• Nanošenje molibden legura na karike klipova dizel motora.

Primarni gas u procesu je argon (Ar), sekundarni gas je hidrogen (H₂) ili nitrogen (N₂).

POSTUPAK NANOŠENJA PREVLAKA PLAMENOM (Flame spraying)

Ovaj postupak spada u grupu postupaka nanošenja prevlaka termalnim raspršivanjem. Materijal prevlake u ovom postupku se dovodi u uređaj u vidu žice ili praha, zagreva se i prenosi na uzorak, gde se obrazuje prevlaka. Prednosti ovog postupka su te što se prevlake nanose veoma lako i veoma su jeftine, u poređenju sa ostalim postupcima nanošenja prevlaka. Kao izvor toplote koristi se sagorevanje gorivnog gasa (obično acetilen ili propan) i kiseonika. Postupak nanošenja prevlaka plamenom se široko primenjuje tamo gde su potrebne niže cene i gde se toleriše manji kvalitet prevlake.

Neke od tipičnih primena su:

• Remont istrošenih vratila, posebno na mestima ležajeva, sa prevlakama od nerđajućih čelika i legura
  bronze. Pošto su prevlake porozne, u njima se zadržavaju sredstva za podmazivanje i time se
  poboljšava podmazivanje.
• zaštita od korozije struktura i komponenti ( mostovi, platforme, ... ) sa aluminijumom ili cink
  prevlakama. Aluminijum je skuplji, ali je otporan na agresivne sredine sa kiselim isparenjima.
• Cink je otporniji na alkalnu koroziju. Takođe, ovaj postupak se koristi za nanošenje termoplastičnih
  polimerskih prevlaka otpornih na koroziju.

UREĐAJ : SULZER METCO 14E

Položaj inercijske ose rotora zavisi od raspodjele njegovih elemenata oko kruga. Ako su mase svih montažnih jedinica i dijelova ravnomjerno raspoređene, inercijska osa podudara se sa osom rotacije.

Takav se rotor naziva uravnoteženim. U većini slučajeva mase su raspoređene neravnomjerno, inercijska osa pomična je u odnosu na osu rotacije, pojavljuje se neravnoteža jednaka proizvodu neuravnotežene mase i njene ekscentričnosti. Takav se rotor naziva neuravnoteženim. Kod neuravnoteženih rotora nastaju centrifugalne sile proporcionalne neravnoteži i kvadraturi brzine rotacije.

Dinamičko balansiranje rotora vrši se na posebnim uređajima koji omogućuju određivanje težine i položaja balansiranih tegova u dvije korekcijske ravni.Korekcijskim ravnima se nazivaju ravni okomite na rotacionu osu i u kojima se neravnoteža rotora kompenzuje uklanjanjem ili dodavanjem masa.

Pod statičkim balansiranjem u “ORAO” AD Bijeljina  se podrazumeva balansiranje pojedinačnih diskova od kojih se sastoji jedan rotor kompresora.

PLAZMA DEPOZICIJA ZAŠTITNIH PREVLAKA FIZIČKIM METODAMA
IZ PARNE FAZE (PVD prevlake)

SISTEM ZA DEPOZICIJU LUČNIM ISPARIVAČIMA

Kod PVD procesa karakteristično je da se depozicija materijala vrši atom po atom, putem kondezacije iz stanja gasne plazme i prelaska u čvrsto stanje - formiranje prevlake na površini radnog komada. 

Karakteristike električnog luka, sužavanja plazma kolone koja je u kontaktu sa elektrodom pražnjenja , odnosno formiranje oblasti izuzetno velike gustine struje na površini katode koja se naziva katodni spot, koriste se u procesu plazma depozicije zaštitnih prevlaka. U oblasti katodnog spota dolazi do direktnog isparavanja materijala bez topljenja, jer se vrši samo lokalno zagrevanje i brzo kretanje jednog ili više spotova po površini elektrode. Dobre osobine lučnih isparivača jsu velika brzina depozicije, jednostavna konstrukcija i visoki stepen jonizacije čestica u lučnoj plazmi ( do 50% ). Zbog ovih osobina moguće je deponovati kvalitetne prevlake sa veoma dobrom adhezijom, na podlogama od različitih materijala. Homogenost depozicije na uzorcima kompleksne prostorne geometrije postignuta je postavljanjem više lučnih izvora na različitim mestima, unutar komore za depoziciju i visokim stepenom jonizacije pare metala i gasa u kontaktu sa površinom uzorka.

Tip uređaja:  VPT-12M

Primena sistema za depoziciju lučnim isparivačima:

• nanošenje termo-zaštitnih prevlaka ( thermal barrier coatings, M-Cr-Al-X prevlake ) na lopatice rotora
  turbine mlaznih motora i stacionarnih gasnih turbina, izloženih temperaturama 1600 ˚C;
• nanošenje tvrdih prevlaka na rezne alate;
• nanošenje dekorativnih prevlaka.

"ORAO" AD vrši kompletna ekvivalentna, homologaciona i verifikaciona ispitivanja avio motora i komponenti avio motora. Posjedujemo dvije stanice za ispitivanje turbomlaznih motora.

Stanica za ispitivanje turbomlaznih motora u Bijeljini opremljena je modernim sistemom za akviziciju podataka i koristi se za ispitivanje Rolls-Royce Viper svih serija, a može primiti motore do 10000 daN potiska.

Stanica za ispitivanje turbomlaznih motora u Batajnici opremljena je modernim sistemom za akviziciju podataka i koristi se za ispitivanje motora  R13-300, R25-300 i RD-33 (II serije), a može primiti motore do 12000 daN potiska.